Độc – Lạ Nhà trên bản ở SAPA

Nằm ở phía Tây Bắc, SaPa là một thị trấn nhỏ thuộc tỉnh Lào Cai được mệnh danh là ‘xứ sở sương mù’ tại đây có vô số những danh lam thắng cảnh đẹp nổi tiếng như núi Hàm Rồng, bản Cát  Cát, thung lũng Mường Hoa….ngoài vẻ đẹp hùng vỹ của thiên nhiên núi rừng, nơi đây còn làm say lòng khách du lịch trong và ngoài nước bởi những kiến trúc cổ kính, độc lạ của từng ngồi nhà trên bản tạo nét đặc trưng của các dân tộc sinh sống tại đây. 

Kiến trúc nhà sàn dân tộc Tày

Sử dụng các loại gỗ tốt nhất (như gỗ lim) lợp mái lá truyền thống là cách người dân tộc Tày chống lại cái nóng của mùa hè. . Để lợp một mái nhà có diện tích trung bình gia chủ cần phải có khoảng 3000 lá cọ .Các ban công ngôi nhà thường được xây bao quanh và có 4 mặt để đón gió. Từ cách bố trí đến việc sử dụng nguyên liệu, người dân tộc Tày đã tạo ra một kiến trúc đẹp độc đáo của từng nếp nhà nơi đây. Những căn nhà sàn đẹp nhất được nằm ở các huyện như: Bảo Thắng, Bảo Yên và Văn Bàn.

Theo thời gian các ngôi nhà gỗ dần được thay thế bởi ngói bằng đất sét nung. Nhờ kỹ thuật sản xuất riêng những viên ngói được nung ra với độ bền cao không bị vỡ vụn và có thể được sử dụng trong khoảng thời gian dài.Kỹ thuật nung này gọi là “rakou”đang dần mất đi do gặp khó khăn với nguồn cung cấp (thường cả mất trăm kg củi khô để nung). Hiện nay vẫn còn công trình lưu giữ kỹ thuật lợp ngói bằng đất sét nung truyền thống như Dinh Hoàng A Tưởng ở Bắc Hà hoặc Si Ma Cai và Bắc Hà phía bắc huyện Mường Khương. 

Những căn nhà bằng gỗ không mọt của người Hmông

Người Hmông và người Dao luôn sử dụng gỗ pơ-mu một loại gỗ quý nhất để làm tường và mái. Những ván mái lợp bằng pơ-mu có tuổi thọ dài trung bình 70 năm. 

Khách du lịch dễ dàng tìm thấy những nếp nhà được lợp bằng gỗ pơ-mu nằm tại bản Cát Cát, Lao Chải và Tả Van – thị trấn SaPa.

Kiến trúc nhà Trình Tường của người dân Hà Nhì

Những ngôi nhà của bản làng dân tộc Hà Nhì – huyện Y Tý được xây dựng dựa lưng vào núi và nhìn về phía thung lũng.Tại đây với điều kiện vô cùng khắc nghiệt ở miền núi các căn nhà Trình Tường đều được làm bằng đất. Kiến trúc đặc biệt này khiến nó có thể thích ứng với khí hậu, mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông.

Nhà Trình Tường được cho là kiến trúc phổ biến tại miền núi phía Bắc nhưng người Hà Nhì đã biến tấu xây dựng căn nhà theo hình vuông có bốn mái là hình chóp,  trên phía phủ rơm hoặc cỏ tranh truyền thống, ngày nay cùng sự phát triển, các căn nhà đã bắt đầu xuất hiện những nếp nhà phủ mái phi-brô xi-măng 

Diện tích căn nhà thường rộng 60 – 80m² vuông vức nhưng tường đã dày đến 40 – 60cm với chiều cao 4 – 5m. Ở giữa là cổng “tò vò” lối vào nhà chính, lối phụ bên hông có thể ra chuồng trâu, bò nằm kế bên nhà.

Người Hà Nhì thường xây dựng vào cuối mùa vụ (từ tháng 8 đến tháng 12 Âm lịch). kéo dài đến 4 – 5 tháng ròng rã.

Nhà Trình Tường dân tộc H’Mông 

Khác với nhà Trình Tường của người Hà Nhì nhà trình tường của người Mông có những đặc trưng riêng đó là hàng rào đá bao quanh nhà. Không sử dụng gạch vữa hay xi măng, hàng rào của những ngôi nhà trình tường ở đây hoàn toàn được làm lên từ đá núi. Những viên đá nhọn hoắt, muôn hình thù khác nhau nằm la liệt được người Mông lượm nhặt rồi mang về xếp chồng lên nhau. Điều lạ là chẳng gọt giũa hay dùng chất kết dính nào mà những viên đá ấy được lèn lên nhau khít đều chằn chẵn, tạo thành bức tường rào kiên cố, vững chãi. Tường rào đá khá thấp chỉ cao nửa người, chủ yếu là để phân tách đất nhà với phía bên ngoài. 

Nhà trình tường của người Mông được làm bằng đất nện dày mà không dùng bất cứ cột hay cọc nào làm trụ. Tuy có cấu trúc đơn giản nhưng vẫn tạo được sự chắc chắn cho ngôi nhà. Để tạo nên những bức trình tường người Mông thường chọn loại đất có độ kết dính cao, loại bỏ sạch rễ cây, đá to, cỏ rác đổ đất vào khuôn gỗ có chiều dài 1,5 m, rộng chừng nửa mét dùng những chiếc vồ nện chặt đất.

Thực sự bức tranh về Thị trấn SaPa không chỉ hiện lên bởi cảnh đẹp của thiên nhiên hùng vỹ, bởi văn hóa bản sắc dân tộc đa vùng miền. Nơi đây còn đẹp hơn nữa bởi những kiến trúc nhà ở độc đáo đặc trưng tạo thành bức ký họa độc nhất.